www.eprace.edu.pl » euro » Etapy dochodzenia do unii walutowej » Etap drugi 1994 - 1998

Etap drugi 1994 - 1998

Rozpoczęcie funkcjonowania Europejskiego Instytutu Walutowego

Początkiem drugiego etapu integracji gospodarczo-walutowej było powołanie do życia Europejskiego Instytutu Walutowego. Zastąpił on Komitet Gubernatorów Banków Centralnych, na którego forum była prowadzona dotychczasowa współpraca w ramach ESW. Europejski Instytut Walutowy jest autonomiczną jednostką, jego członkowie nie podlegają władzom krajowym i Wspólnotowym. Rada Europejskiego Instytutu walutowego obraduje co najmniej dziesięć razy w roku. Decyzje przez nią podejmowane są poufne. W jej posiedzeniach może brać udział przewodniczący Rady Wspólnoty i członek Komisji, jednakże obaj są pozbawieni prawa głosu. Natomiast przewodniczący rady EIW może brać udział w posiedzeniach Rady Wspólnoty, jednak tylko na tych gdzie jest omawiana problematyka wchodzącą w zakres działań EIW. Budżet EIW uchwala Rada kwalifikowaną większością głosów. EIW miał stanowić zalążek do ESBC³⁴.

Jego cele i uprawnienia określił Traktat z Maastricht. Zadania EIW zostały określone w Traktacie to:

• umacnianie współpracy między krajowymi bankami centralnymi;

• umacnianie koordynacji polityk pieniężnych Państw Członkowskich, dążąc do zapewnienia stabilności cen;

• nadzorowanie funkcjonowania europejskiego systemu walutowego;

• udzielania konsultacji w kwestiach, które podlegają kompetencji krajowych banków centralnych i wpływają na stabilność instytucji i rynków finansowych;

• przejmuje funkcje wykonywane dotąd przez Europejski Fundusz Współpracy Walutowej, który zostaje rozwiązany;

• ułatwia korzystanie z ECU i nadzoruje jego rozwój, w tym sprawne funkcjonowanie systemu kompensacyjnego w ECU³⁵.

EIW miał prowadzić działania przygotowujące Wspólnotę do trzeciego etapu, te działania to:

• przygotowuje dokumenty i procedury niezbędne do prowadzenia jednolitej polityki pieniężnej w trakcie trzeciego etapu;

• zachęca do harmonizacji, jeśli istnieje potrzeba, reguł i praktyk rządzących gromadzeniem, tworzeniem i upowszechnianiem statystyk w dziedzinie podlegającej jego kompetencji;

• opracowuje reguły operacji, które będą przeprowadzane przez krajowe banki centralne w ramach ESBC;

• wspiera skuteczność płatności transgranicznych

• nadzoruje techniczne przygotowanie banknotów ECU³⁶.

Jak widać uprawnienia EIW są bardzo ogólnikowe, przyczyna tkwi w tym, że EIW był instytucją przejściową. Mógł on co prawda wydawać zalecenia pod adresem państw członkowskich Unii Europejskiej, jednakże nie miały one mocy wiążącej dla rządów tych państw. Jedynie decyzje związane z trzecim etapem integracji gospodarczo-walutowej, mogą mięć w pewnych wypadkach charakter wiążący³⁷. Powodem nie przyznania w Traktacie większych uprawnień tej instytucji, był fakt że dopiero po rozpoczęciu trzeciego etapu, banki centralne państw Wspólnoty miały przekazać swoje kompetencje instytucji, która zastąpi EIW, czyli ESBC.

Przyjęcie Paktu Stabilności i Wzrostu przez Rade Europejską

Państwa Wspólnoty, które były zwolennikami unii walutowej, dążyły do tego, aby nowa waluta opierała się na silnych podstawach. Największym zwolennikiem silnej waluty były Niemcy, które obawiały się aby integracja walutowa z państwami o słabszej walucie np. Włochami nie osłabiła nowej waluty. Niemcy uważały, że przyjęte w Traktacie postanowienia w zakresie dyscyplinowania krajów w zakresie ich polityki budżetowej są niewystarczające. Chodziło w szczególności o to że sankcje przewidziane w art. 104 ust. 11 dotyczące nadmiernego deficytu budżetowego mają charakter dyskrecjonalny. Co oznacza, że Rada może, ale w cale nie musi nałożyć sankcje. Także proces podejmowania decyzji o rozpoczęciu poszczególnych kroków procedury musi być przegłosowany kwalifikowaną większością głosów, może prowadzić to do nadużyć.

Tabela nr 4. Podział głosów w Radzie³⁸.

Kraj	Liczba głosów
Niemcy	10
Francja	10
Włochy	10
Wielka Brytania	10
Hiszpania	8
Belgia	5
Grecja	5
Holandia	5
Portugalia	5
Austria	4
Szwecja	4
Dania	3
Irlandia	3
Finlandia	3
Luksemburg	2
Razem głosów	87
Kwalifikowana większość	62

Tak więc Traktat nie przewidywał automatycznego przechodzenia z jednego do drugiego kroku proceduralnego³⁹. Z tych powodów Minister Finansów Niemiec w listopadzie 1995 roku, wysunął propozycje tzw. Paktu Stabilności. Za namową Francji dodano słowo „wzrost”. Francji zależało na tym aby zwalczając nadmierny deficyt budżetowy, dbać także o wzrost gospodarczy⁴⁰.

Rada Europejska zaakceptował Pakt Stabilności i Wzrostu na szczycie w Dublinie w grudniu 1996. Pakt został formalne zatwierdzony podczas posiedzenia Rady w Amsterdamie w czerwcu 1997. Ma on zastosowanie wobec wszystkich państw Unii, jedynie jego represyjna część nie dotyczy państw objętych derogacja. Pakt składa się z trzech elementów⁴¹.

Pierwszym elementem jest uchwała Rady Europejskiej podjęta 16 czerwca 1997. W tej uchwale kraje Wspólnoty zobowiązały się do osiągnięcia w perspektywie średnioterminowej równowagi bądź nadwyżki budżetowej. Apelowano także o ścisłe przestrzeganie Paktu Stabilności i Wzrostu.

Drugim Elementem było rozporządzenie Rady 1466/97 w którym postulowano wzmocnić nadzór nad sytuacją budżetową i gospodarczą. Rozporządzenie te miało charakter prewencyjny. Zobowiązywało ono państwa strefy euro do sporządzania kilkuletnich programów stabilizacyjnych, zaś państwa poza strefy do sporządzania programów zbieżności. Programy te powinny zawierać informacje dotyczące:

• celów średniookresowych w odniesieniu do realacji deficytu budżetowego do PKB oraz długu publicznego do PKB, tak ukształtowanych, by możliwe było pokazanie harmonogramu zbliżania się przez ten kraj do równowagi bądź nadwyżki w budżecie;

• przyjętych założeń makroekonomicznych, w tym w szczególności realnego wzrostu PKB, stopy inflacji, stopy bezrobocia, wysokości wydatków budżetowych na inwestycje; powinna być także pokazana symulacja, w jaki sposób na saldo budżetu oraz wysokość długu może wpłynąć na ewentualne dokonanie zmian w tych założeniach;

• określenia działań i środków już podjętych i tych, których podjęcie jest planowane, w dziedzinie polityki budżetowej oraz innych polityk, z myślą o realizacji celów wskazanych w programie⁴².

Nad realizacją i stopniem realności i realizacji tych programów czuwa Komisja Europejska.

Trzecim elementem jest Rozporządzenie Rady 1467/97^{www./europa.eu.int/eur-lex/pl/dd/docs/1997/31997R1467-PL.doc')">43} w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu. Ma ono charakter represyjny. Określa one postępowanie w przypadku nadmiernego deficytu budżetowego. Określone zostały surowe kary wobec kraju, który ma nadmierny deficyt budżetowy i nie redukuje go w dostatecznym terminie. Jeżeli dany kraj przekroczy dozwolony deficyt może zostać zmuszony do złożenia nieoprocentowanego depozytu⁴⁴. Zawiera on część stałą o wysokości 0,2% PKB i część zmienną, maksymalna wielkość depozytu wynosi 0,5% PKB (zob. Tabela nr 5).

Tabela nr 5. Kary pieniężne przewidziane w Pakcie o Stabilności i Wzroście.⁴⁵

Deficyt	Kara
3%	0,2%
4%	0,3%
5%	0,4%
6%	0,5%

Jeśli w przeciągu dwóch lat sytuacja budżetowa nie ulegnie poprawie depozyt ulega przepadkowi na rzecz państw, które nie posiadają nadmiernego deficytu budżetowego. Decyzje o przepadku depozytu podejmuje Rada Unii odpowiednią większością głosów.

Tabela nr 6. Mechanizm działania Paktu Stabilności i Wzrostu.

Część prewencyjna Paktu

Część represyjna Paktu

1. Kraje członkowskie przedstawiają kilkuletnie programy stabilizacyjne lub programy zbieżności. 2. Programy powinny być nastawione na osiągnięcie równowagi budżetowej lub nadwyżki. 3. Komisja dokonuje oceny programów i nadzoruje ich wykonanie. 4. W przypadku stwierdzenia znacznej różnicy między celem programu a rzeczywistą sytuacją Rada UE kieruje do danego kraju „wczesne ostrzeżenie”, by zapobiec powstaniu nadmiernego deficytu budżetowego.

1. Komisja i Rada stosują procedurę dotyczącą nadmiernego deficytu budżetowego. 2. Komisja monitoruje sytuacje budżetową państw członkowskich i przekłada Radzie stosowne zalecenia. 3. Rada kieruje swoje zalecenia do kraju mającego nadmierny deficyt. 4. Zastosowanie się do zaleceń Rady zamyka procedurę. 5. Nie skorygowanie w wyznaczonym terminie nadmiernego deficytu może spowodować zastosowanie sankcji.

Depozyt zostaje zwrócony w momencie skorygowania nadmiernego deficyt. Rada może odstąpić od nakładania kar finansowych na państwo o zbyt dużym deficycie budżetowym, w momencie pogorszenia koniunktury w tym kraju, wyrażonej realnym spadkiem PKB o co najmniej 2% (art. 2 ust. 2.). Mechanizm działania Paktu Stabilności i Wzrostu dokładnie obrazuje tabela nr 6⁴⁶.

Pewną ironią jest fakt, że w podejmowaniu decyzji przez Rade określonych Paktem Stabilności i Rozwoju, biorą udział państwa, które nie są w strefie euro, czyli Dania, Wielka Brytania i Szwecja. Stosowanie Paktu Stabilności i Wzrostu, jak pokazała historia, powodowało wiele problemów dla krajów członkowskich.

Ocena Paktu Stabilności i Rozwoju jest niejednoznaczna. Część ekspertów zarzuca, że wprowadza zbyt wysokie kary na państwo o zbyt dużym deficycie budżetowym. Wyegzekwowanie przez Komisje kary nałożonej na dane państwo musiałoby prowadzić do zwiększenia podatków lub redukcji wydatków budżetowych przez te państwo. Jednakże gdy rozwiązania te nie przyniosłyby skutku, jedynym wyjściem byłoby zwiększenie deficytu budżetowego. Druga cześć ekspertów chwali Pakt za swoje właściwości dyscyplinujący wpływ na politykę budżetową państw Unii. Europejski Bank Centralny uważa, że Pakt charakteryzuję się niezbędną elastycznością w dyscyplinowaniu polityk budżetowych, przestrzega jednak przed zbyt łagodnym stosowaniem procedur dyscyplinujących⁴⁷.

Zakwalifikowanie krajów członkowskich UE do uczestnictwa w unii walutowej

Jak wcześniej wspomnieliśmy, kraje chcące przystąpić do uczestnictwa w obszarze euro zostały zobowiązane do spełnienia następujących kryteriów zbieżności:

• osiągnięcie wysokiego stopnia stabilności cen; będzie to wynikało ze stopy inflacji zbliżonej do istniejącej w co najwyżej trzech Państwach Członkowskich, które mają najlepsze rezultaty w dziedzinie stabilności cen;

• stabilna sytuacja finansów publicznych; będzie to wynikało z sytuacji budżetowej, która nie wykazuje nadmiernego deficytu budżetowego;

• poszanowanie zwykłych marginesów wahań kursów przewidzianych mechanizmem kursów walut europejskiego systemu walutowego przez co najmniej dwa lata, bez dewaluacji w stosunku do waluty innego Państwa Członkowskiego;

• trwały charakter konwergencji osiągniętej przez Państwo Członkowskie i jego udziału w mechanizmie kursów walut europejskiego systemu walutowego, co odzwierciedla się w poziomach długoterminowych stóp procentowych⁴⁸.

W dniu 25 marca 1998 roku Komisja Europejska opublikowała raport w, którym zawarto stwierdzenie, że 11 krajów Unii Europejskiej spełniło wymagane kryteria zbieżności. Podobne stanowisko zajął Europejski Instytut Walutowy, choć zalecał większą w ocenie krajów Wspólnoty⁴⁹. Dzięki temu Rada Europejska z 2 na 3 maja 1998 roku zdecydowała że Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania, Portugalia, Irlandia, Belgia, Holandia, Luksemburg, Austria i Finlandia spełniają warunki konieczne do wprowadzenia jednej waluty. Jak widać do strefy euro nie została zakwalifikowana Szwecja, Grecja, Dania i Wielka Brytania.

Szwecja nie przystąpiła do trzeciego etapu budowy unii gospodarczo-walutowej, ponieważ korona szwedzka nie weszła do mechanizmu kursowego ESW, przez co nie spełnił jednego z kryteriów kongregacji. Grecja posiadała zbyt wysoką inflacje i deficyt budżetowy, oraz nie spełniła wymagań związanych z przystąpieniem do Europejskiego Systemu Walutowego. Natomiast Dania i Wielka Brytania skorzystały z możliwości zagwarantowanych im w Traktacie z Maastricht, dającej jej prawo do samodzielnego podjęcia decyzji co do przyszłego pełnego uczestnictwa w UGW i nie zgodziły się na uczestnictwo w niej

Należy przyznać, że kraje członkowskie sprostały wymagania związanych z budową jednej waluty, tylko dzięki wielkiemu wysiłkowi gospodarczemu. Osiągnęły one w dekadzie lat dziewięćdziesiątych odpowiedni wzrost gospodarczy, oraz poprawę wskaźników makroekonomicznych aby sprostać wymaganiom Traktatowym.

Kraje Wspólnoty wiele dokonały na rzecz obniżenia inflacji. Niższą inflacje niż 2% osiągnęło czternaście z piętnastu państw członkowskich (patrz tabela nr 7), dzięki temu posiadały inflacja na poziomie niższym od wartości referencyjnej wynoszącej 2,7%.

Także w zwalczaniu deficytu budżetowego, kraje Unii osiągnęły zadawalające sukcesy. Deficyt budżetowy całej unii w roku 1997 wynosił 2,4%, choć w 1993 wynosił aż 6,1⁵⁰ a w 1995 5%⁵¹. Dużą zasługę w tak szybkim obniżeniu deficytu ma Komisja Europejska, która włożyła dużo wysiłku aby motywować państwa członkowskie do walki z nadmiernym deficytem budżetowym.

Najmniej optymistycznie wyglądała sytuacja z zadłużeniem publicznym państw członkowskich (patrz. tabela nr 7). Jak widać Belgia i Włochy nie spełniały warunków konwersacji w zakresie wysokości długu publicznego. Przyczyną przyjęcia ich do UGW było poza kryteriami natury

Tabela nr 7. Zadłużenie publiczne państw Unii⁵².

Kraj	Inflacja	Nadwyżka budżetowa lub deficyt budżetowy w pro. PKB	Dług publiczny w proc. PKB	Udział w Europejskim Systemie Walutowym	Długoterminowa stopa procentowa
	styczeń 1998	1997	marzec 1998	styczeń 1998
Wartość referencyjna	-2,7	-3	-60		-7,8
Belgia	-1,4	-2,1	-122,2	tak	-5,7
Dania	-1,9	+0,7	-65,1	tak	-6,2
RFN	-1,4	-2,7	-61,3	tak	-6,2
Grecja	-5,2	-4,0	-108,7	tak	-9,8
Hiszpania	-1,8	-2,6	-68,8	tak	-6,3
Francja	-1,2	-3,0	-58,0	tak	-5,5
Irlandia	-1,2	+0,9	-66,3	tak	-6,2
Włochy	-1,8	-2,7	-121,6	tak	-6,7
Luksemburg	-1,4	+1,7	-6,7	tak	-5,6
Holandia	-1,8	-1,4	-72,1	tak	-5,5
Austria	-1,1	-2,5	-66,1	tak	-5,6
Portugalia	-1,8	-2,5	-62,0	tak	-6,2
Finlandia	-1,3	-0,9	-55,8	tak	-5,9
Szwecja	-1,9	-0,8	-76,6	nie	-6,5
Wielka Brytania	-1,8	-1,9	-53,4	nie	-7,0
UE	-1,6	-2,4	-72,1		-6,1

politycznej, postaw rządów tych państw, które podjęły intensywne starania, aby osiągnąć nadwyżkę w budżecie podstawowym⁵³.

Kraje członkowskie w większości spełniły także warunki konwersacji w zakresie udziału w EWS i wysokości stóp procentowych. Czynnikiem mobilizującym kraje do sprostania wymaganiom Traktatu, była perspektywa wprowadzenia nowej waluty Wspólnoty - euro.

komentarze

Przeszukaj ePrace

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.